رایانش ابری (Cloud Computing) یک مدل محاسباتی است که در آن منابع محاسباتی مانند سرورها، ذخیره‌سازی داده‌ها، شبکه‌ها و نرم‌افزارها به صورت مجازی و بر بستر اینترنت ارائه می‌شوند. این مفهوم، گرچه در دهه‌های اخیر به شکلی مدرن رواج پیدا کرده، اما ریشه‌های آن به دهه‌های قبل بازمی‌گردد. در اینجا به بررسی تاریخچه رایانش ابری پرداخته می‌شود:
1. دهه 1960 – پیدایش مفهوم اشتراک زمانی:
- مفهوم رایانش ابری به صورت غیرمستقیم به دهه 1960 برمی‌گردد، زمانی که جان مک‌کارتی (John McCarthy)، دانشمند کامپیوتر، ایده محاسبات به عنوان یک سرویس عمومی را مطرح کرد. او معتقد بود که رایانه‌ها به زودی می‌توانند به صورت ابزار عمومی مانند آب یا برق در دسترس باشند.
- در این دوران، ایده اشتراک زمانی (Time-sharing) شکل گرفت، که به چندین کاربر اجازه می‌داد تا از منابع یک کامپیوتر مرکزی به صورت همزمان استفاده کنند. این مفهوم پایه‌ای برای رایانش ابری بود، زیرا نشان می‌داد که می‌توان منابع محاسباتی را به اشتراک گذاشت.
2. دهه 1990 – مجازی‌سازی و اینترنت:
- در دهه 1990 با رشد سریع اینترنت، ایده سرویس‌دهی منابع محاسباتی بر بستر اینترنت شکل گرفت. این دوران شاهد شکل‌گیری سرویس‌های وب‌محور (Web-based services) و مجازی‌سازی (Virtualization) بود که اجازه می‌داد چندین ماشین مجازی بر روی یک سرور فیزیکی اجرا شوند.
- شرکت‌هایی مانند Salesforce.com در سال 1999 اولین نرم‌افزار مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) را به عنوان یک سرویس مبتنی بر وب ارائه دادند. این سرویس‌ها به عنوان اولین نمونه‌های رایانش ابری در زمینه نرم‌افزار به عنوان سرویس (SaaS) محسوب می‌شوند.
3. اوایل دهه 2000 – ورود شرکت‌های بزرگ به رایانش ابری:
- در این دوران، شرکت‌های بزرگ فناوری مانند آمازون (Amazon)، گوگل (Google) و مایکروسافت (Microsoft) به طور جدی وارد حوزه رایانش ابری شدند.
- آمازون وب سرویس (AWS) در سال 2006 معرفی شد و به کاربران این امکان را داد که سرورهای مجازی خود را بر روی زیرساخت‌های آمازون اجرا کنند. این خدمات به عنوان IaaS (زیرساخت به عنوان سرویس) شناخته می‌شوند.
- گوگل نیز با ارائه Google App Engine در سال 2008 وارد این عرصه شد و امکان میزبانی اپلیکیشن‌ها را بر بستر ابری فراهم کرد.
4. دهه 2010 – رشد و تکامل رایانش ابری:
- رایانش ابری در دهه 2010 با پذیرش گسترده توسط کسب‌وکارها و کاربران فردی به شدت رشد کرد. شرکت‌ها از مزایای کاهش هزینه‌های زیرساختی و امکان مقیاس‌پذیری استفاده کردند.
- مایکروسافت با ارائه Azure در سال 2010 به یکی از بزرگ‌ترین بازیگران این عرصه تبدیل شد.
- در این دهه، مدل‌های مختلف رایانش ابری مانند SaaS (نرم‌افزار به عنوان سرویس)، PaaS (پلتفرم به عنوان سرویس) و IaaS (زیرساخت به عنوان سرویس) توسعه یافتند.
5. 2020 به بعد – رایانش ابری در عصر نوآوری:
- با پیشرفت‌هایی مانند رایانش لبه‌ای (Edge Computing) و هوش مصنوعی (AI)، رایانش ابری به ابزاری اساسی برای نوآوری‌های دیجیتال تبدیل شده است.
- کاربردهای جدید در حوزه‌های یادگیری ماشین (Machine Learning)، بلاک‌چین و اینترنت اشیا (IoT) به شدت رایانش ابری را به یکی از ستون‌های فناوری‌های نوظهور تبدیل کرده است.
- همچنین، ظهور ابر ترکیبی (Hybrid Cloud) و چند ابری (Multi-cloud) به شرکت‌ها اجازه می‌دهد که از چندین ارائه‌دهنده خدمات ابری به صورت همزمان استفاده کنند و خدمات خود را بهینه‌تر کنند.
جمع‌بندی:
رایانش ابری با تکامل از مفهوم اشتراک زمانی در دهه 1960 به یک صنعت چند میلیارد دلاری در دهه 2020 تبدیل شده است. این فناوری امکان استفاده از منابع محاسباتی قدرتمند را به کسب‌وکارها و کاربران فردی داده و نقش حیاتی در نوآوری‌های دیجیتال و توسعه فناوری‌های نوین داشته است.