تاريخچه ايجاد شبكه را مي توان از سيستم هاي Time Sharing شروع كرد ، يك Main Frame كه به وسيله خطوط ارتباطي به ترمينالهايش وصل مي شد . بعد ها كه كامپيوتر هاي شخصي به وجود آمد ، مسئله شبكه پيش آمد و كم كم شبكه هاي امروزي پس از چند سال ايجاد شد ، در روند توسعه سيستم عامل شبكه ها مي توان از Novell Netware و ويندوز نام برد . ايجاد استاندارد ها توسط انجمن IEEE و ISO و هزاران شركت كه در بخش هاي مختلف شبكه تلاش كردند.
تاریخچه شبکه‌های کامپیوتری به زمانی برمی‌گردد که نیاز به ارتباطات سریع و اشتراک منابع میان کامپیوترها احساس شد. این فرایند به تدریج از دهه ۱۹۵۰ آغاز شد و در طول دهه‌ها، به شبکه‌های پیچیده و گسترده‌ای مانند اینترنت امروزی منجر گردید. در زیر مروری بر نقاط مهم در توسعه شبکه‌های کامپیوتری ارائه شده است:
1. دهه 1950 – پیدایش اولیه کامپیوترهای بزرگ (Mainframes)
- در دهه ۱۹۵۰، کامپیوترهای بزرگ در مراکز مختلف از جمله دانشگاه‌ها و سازمان‌های دولتی مورد استفاده قرار گرفتند. در این دوره، اشتراک زمانی (Time-sharing) به عنوان یکی از اولین مفاهیم شبکه مطرح شد که به چندین کاربر اجازه می‌داد از یک کامپیوتر به‌طور همزمان استفاده کنند.
- شبکه‌های اولیه در این دوره کاملاً محلی و محدود به یک سیستم یا مجموعه‌ای از سیستم‌های متمرکز بودند.
2. دهه 1960 – ظهور ARPANET
- ARPANET: اولین شبکه‌ای که مفهوم ارتباط کامپیوترهای مختلف را از راه دور ممکن کرد. این پروژه که توسط آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته دفاعی آمریکا (DARPA) تأسیس شد، پایه و اساس اینترنت امروزی را گذاشت.
- اولین پیام در سال ۱۹۶۹ از دانشگاه UCLA به موسسه تحقیقاتی استنفورد ارسال شد. ARPANET از فناوری Packet Switching (سوئیچینگ بسته‌ای) استفاده کرد که امکان انتقال داده‌ها را در بسته‌های کوچک به جای انتقال کامل یک پیام به صورت مستقیم فراهم می‌کرد.
3. دهه 1970 – توسعه پروتکل‌ها و شبکه‌های بسته‌ای
- در این دهه، مفهوم پروتکل‌های شبکه معرفی شد. پروتکل کنترل انتقال (TCP) و پروتکل اینترنت (IP) به عنوان استانداردهایی برای ارتباط بین کامپیوترها ایجاد شدند. این پروتکل‌ها به کامپیوترها اجازه می‌دادند تا داده‌ها را در سراسر شبکه‌ها انتقال دهند.
- ARPANET به‌تدریج گسترش یافت و به مراکز مختلفی از جمله دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی وصل شد.
- Ethernet نیز توسط رابرت متکالف در سال ۱۹۷۳ توسعه یافت و به عنوان یک فناوری شبکه محلی (LAN) برای اتصال کامپیوترها در یک فضای محدود مورد استفاده قرار گرفت.
4. دهه 1980 – گسترش اینترنت و شبکه‌های محلی (LAN)
- اینترنت به عنوان یک مجموعه‌ای از شبکه‌های متصل به هم، شروع به گسترش کرد. در این دهه، پروتکل‌های TCP/IP به عنوان استاندارد رسمی برای انتقال داده در شبکه‌ها پذیرفته شدند.
- DNS (Domain Name System) در سال ۱۹۸۳ معرفی شد تا مشکل آدرس‌دهی اینترنتی را با استفاده از نام‌های دامنه (مانند example.com) به جای آدرس‌های IP حل کند.
- شبکه‌های محلی (LAN) نیز در این دوره با استفاده از فناوری Ethernet رواج یافت و سازمان‌ها و ادارات توانستند کامپیوترهای خود را به‌طور محلی به هم متصل کنند.
5. دهه 1990 – ظهور وب جهانی (World Wide Web)
- یکی از مهم‌ترین تحولات در این دهه، اختراع وب جهانی (WWW) توسط تیم برنرز-لی در سال ۱۹۸۹ بود. این مفهوم که بر مبنای هایپرلینک‌ها و مرور صفحات وب استوار بود، نحوه تعامل کاربران با اینترنت را متحول کرد.
- اولین مرورگر وب به نام Mosaic در سال ۱۹۹۳ منتشر شد و به کاربران امکان مرور صفحات وب و مشاهده تصاویر و متون را فراهم کرد.
- وب‌سایت‌ها و ایمیل در این دهه به سرعت گسترش یافتند و اینترنت به تدریج به ابزاری ضروری در زندگی روزمره تبدیل شد.
- در اواخر این دهه، اینترنت از حوزه‌های آکادمیک و تحقیقاتی خارج شد و وارد استفاده تجاری و خانگی گردید.
6. دهه 2000 – گسترش شبکه‌های بی‌سیم و اینترنت پهن‌باند
- در این دهه، استفاده از اینترنت به شدت گسترش یافت و اینترنت پهن‌باند به کاربران امکان اتصال سریع‌تری به اینترنت را داد.
- شبکه‌های بی‌سیم (Wi-Fi) به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفتند، که باعث شد کامپیوترها و دستگاه‌های مختلف بدون نیاز به کابل به شبکه متصل شوند.
- همچنین، مفهوم رایانش ابری (Cloud Computing) مطرح شد که امکان ذخیره‌سازی داده‌ها و اجرای برنامه‌ها روی سرورهای از راه دور را فراهم کرد.
7. دهه 2010 – ظهور شبکه‌های اجتماعی، موبایل و اینترنت اشیا (IoT)
- شبکه‌های اجتماعی مانند فیسبوک، توییتر، و اینستاگرام در این دوره به بخشی از زندگی روزمره مردم تبدیل شدند و تعاملات اجتماعی را از طریق اینترنت تسهیل کردند.
- تلفن‌های هوشمند و اینترنت همراه باعث شدند که کاربران در هر مکانی به اینترنت دسترسی داشته باشند و از خدمات آنلاین استفاده کنند.
- اینترنت اشیا (IoT) به مفهوم اتصال دستگاه‌های هوشمند مختلف مانند لوازم خانگی، خودروها و حسگرها به اینترنت اشاره دارد، که این روند به شدت در این دهه گسترش یافت.
8. دهه 2020 – شبکه‌های 5G و توسعه هوش مصنوعی در شبکه‌ها
- شبکه‌های 5G به عنوان نسل جدید شبکه‌های موبایل معرفی شدند و با افزایش سرعت و کاهش تأخیر، امکانات گسترده‌ای را برای اینترنت اشیا، واقعیت مجازی، و ارتباطات بسیار سریع فراهم کردند.
- هوش مصنوعی (AI) در مدیریت شبکه‌ها، امنیت سایبری، و بهینه‌سازی ترافیک شبکه‌ها نقش بیشتری پیدا کرد.
نتیجه‌گیری:
شبکه‌های کامپیوتری از ابتدا تا به امروز تحولات گسترده‌ای را پشت سر گذاشته‌اند. از اولین شبکه‌های بسته‌ای مانند ARPANET تا اینترنت گسترده و شبکه‌های بی‌سیم و موبایل، این تحول به شکلی بوده که امروزه ارتباطات آنلاین به بخش جدایی‌ناپذیر از زندگی روزمره انسان‌ها تبدیل شده است.